Chương trình TV thời sự đưa tin: Cuối cùng chính quyền thành phố Hà Nội cũng thông qua, đã quyết định bán mấy trăm căn biệt thự thời Pháp trên địa bàn thành phố. Lý do chính đáng là sử dụng không hiệu quả, không thể bảo dưỡng, duy tu hoặc thực trạng đã hoang phế, xuống cấp. Tất nhiên thành phố sẽ được một khoản thu không nhỏ. Song ai cũng thấy rằng "khoản thu" của những người được mua và mua được các biệt thự này còn lớn hơn nhiều. Bởi thứ nhất đó tất nhiên là những mảnh đất vàng giá không tưởng tượng nổi và hai là trên đó có một di sản kiến trúc.
- Ảnh bên : Biệt thự số 46 Hàng Bài, bỏ không nhiều năm nay. Mới đây, một số chủ hàng ăn cho sơn sửa lại, làm nơi gửi xe. (Ảnh: Phạm Hải. / VNN)
Tóm lại ta có thể thấy việc bán các biệt thự ở Hà Nội là một thí dụ tiêu biểu cho sự gắn liền xương thịt giữa kinh tế và văn hóa, giữa di sản và hiện đại hóa, giữa phát triển và bền vững. Cách sử dụng, cư xử với biệt thự (và các kiến trúc cũ thời thuộc địa nói chung) ở Sài Gòn, và các thành phố khác từ Nam ra Bắc, nhất là ở Đà Lạt - thành phố villa châu Âu độc nhất vô nhị - là câu chuyện nóng bỏng trong bối cảnh hiện nay làm đau đầu mọi bên liên quan.
Nước ta thực ra không giàu có về các di sản kiến trúc đô thị, thực khối kiến trúc có giá trị di sản không lớn, so với thực khối KT xây mới ồ ạt thì tỷ lệ vô cùng nhỏ. Và chính vì thế là vô cùng quý giá .Nó sẽ như báu vật, món đồ quý mà những gì ta xây mới sẽ chỉ là cái hộp đựng ! Chỉ trong tương lai rất gần các kiến trúc cũ này sẽ là những hạt ngọc của đô thị hiện đại. Nên chăng cần điều tra xác lập một quỹ di sản kiến trúc hay quỹ kiến trúc cũ (việc này không khó, không tốn kém bao nhiêu), đưa ra một chiến lược ứng xử tối ưu với quỹ di sản này. Chiến lược đó phải được quán triệt tại mọi đô thị đang hiện đại hóa trong quy hoạch, xây cất và phát triển kinh tế và văn hóa.
Những cảnh báo về bệnh tật, bão lụt tất nhiên là cấp bách và được lắng nghe nhưng thiết nghĩ những cảnh báo về di sản văn hóa cũng cần được như vậy, là như vậy.
Chứ cứ “như thế này” thì đáng lo ngại thật.
Nguyễn Bỉnh Quân
>>