So với các ngành vật liệu khác như xi măng, sắt, thép liên tục có sự biến động thì thị trường vật liệu xây dựng (VLXD) ngành nhựa cấp thoát nước tại nước ta từ trước đến nay được cho là lĩnh vực SXKD ổn định. Hầu hết các thương hiệu lớn về thiết bị ngành nước thuộc về DN trong nước uy tín sản xuất. Tuy nhiên, thời bình yên của thị trường này dường như đã qua đi, điều người ta không phải chờ đợi lâu là nhiều sóng gió mới sẽ nhanh đến. Đây là kết quả từ các động thái trên thị trường chứng khoán mà theo các chuyên gia, có thể là xu hướng hội nhập đồng thời cũng là thách thức trước nguy cơ DN trong nước bị thâu tóm ảnh hưởng trực tiếp chi phối thị trường.
Tham vọng có chủ đích
Thương hiệu lớn ngành nhựa xây dựng gồm nhựa Tiền Phong, nhựa Bình Minh, nhựa Minh Hùng… Trong số này nhựa Tiền Phong chiếm 70% thị phần khu vực miền Bắc còn nhựa Bình Minh chi phối thị trường khu vực miền Nam. Giữa tháng 3/2012, Cty Nhựa Thái Lan Nawaplastic Industry (Saraburi) Co. bất ngờ thông báo trở thành cổ đông lớn nắm 16,72% vốn của nhựa Bình Minh (mã cổ phiếu BMP) và 22,6% vốn của nhựa Tiền Phong (mã cổ phiếu NTP) – hai DN lớn nhất sản xuất ống nhựa xây dựng tại Việt Nam.
Trước đó, Cty mẹ của Saraburi là Thai Plastic & Chemical (có ngành nghề sản xuất tương đồng và hiện chiếm 50% thị phần ống nhựa PVC tại Thái Lan) đã âm thầm mua vào lượng cổ phiếu lớn của BMP và NTP để trở thành cổ đông lớn thứ hai của hai Cty này chỉ sau TCty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC). Không dừng lại ở đó, Giám đốc điều hành của TPC – ông Kanet Khaochan còn tuyên bố sẽ xem xét nâng tỷ lệ sở hữu hai Cty này lên 49%. Điều đáng chú ý, TPC hiện có 45% cổ phần thuộc về tập đoàn Siam Cement (SCG) nắm giữ. SCG hiện đang là con cá mập khi tổng tài sản năm 2011 đạt hơn 12 tỷ USD, đứng thứ 2 tại Thái Lan và xếp hạng 620 trong danh sách 2 nghìn DN lớn nhất trên toàn thế giới. Như vậy, với việc mua cổ phần thông qua Cty con, SCG đang khẳng định tham vọng trở thành DN đứng đầu thị trường nhựa xây dựng tại Việt Nam.
Thâu tóm quá dễ dàng
Trao đổi về thực trạng này, đại diện lãnh đạo một đơn vị thành viên Hội Cấp thoát nước Việt Nam cho rằng, đây đơn thuần là xu hướng tất yếu trước tình hình BĐS và các dự án công trình xây dựng bị đình trệ khó khăn kéo theo hệ luỵ đến ngành vật liệu cung cấp. DN này phải vận động theo xu hướng hội nhập, tranh thủ nguồn vốn ngoại cùng hợp tác làm ăn.
Tuy nhiên, việc các cổ đông ngoại thâu tóm DN ngành nhựa VLXD, theo ông Dương Văn Cận – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Xây dựng (Bộ Xây dựng), là điều đáng lo ngại khi họ ngắm tới thống trị lĩnh vực sản xuất phân phối tiềm năng của ngành. Bản chất của việc này là họ thâm nhập thị trường nhựa một cách quá khôn ngoan và dễ dàng lại không vi phạm luật pháp. TPC chỉ bỏ ra khoảng 50 triệu USD (theo giới chuyên gia cổ phiếu dự đoán) mua cổ phần hai DN lớn để nắm quyền điều hành phân phối trong khi nếu bỏ vốn đầu tư trực tiếp, xây dựng nhà máy, lắp đặt dây chuyền công nghệ, tuyển dụng nhân công, tiếp cận hệ thống đại lý, xây dựng thương hiệu… TPC phải mất nhiều thời gian, với số vốn đầu tư vài trăm triệu USD. Không tốn công, tiết kiệm tiền mà nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường giá rẻ. Một khi đã hình thành một DN hoàn toàn chịu sự quản lý của họ thì việc điều hành Cty này như thế nào là phụ thuộc hoàn toàn vào các ông chủ ngoại. Họ có thể chỉ định DN mua nguyên liệu của chính họ ở ngoài nước, nhập hàng hóa về bán… Việc giấu lãi, chuyển giá, trốn thuế… hoàn toàn có thể xảy ra, giống như đa phần các DN FDI hiện đang làm.
| TPC chỉ bỏ ra khoảng 50 triệu USD mua cổ phần của hai DN lớn NTP và BMP để nắm quyền điều hành phân phối, dễ dàng trong việc tiếp tục bóp chết các DN nhựa xây dựng nội khác. |
Theo ông Trần Trịnh Tường – Trung tâm trọng tài Quốc tế tại Việt Nam, Luật Cạnh tranh hiện không có quy định đề cập đến việc một nhà cung cấp nắm thị phần chi phối mặt hàng nào đó ở nước ngoài khi mua cổ phiếu số lượng lớn của các DN nắm thị phần chi phối mặt hàng đó tại Việt Nam có bị hạn chế hay phải báo cáo cơ quan quản lý tại Việt Nam.
Như vậy, dường như sự hỗ trợ từ chính sách để bảo vệ ngành sản xuất trong nước là rất thấp. Ngoài việc thâu tóm DN lớn như NTP và BMP, TPC tiếp tục dễ dàng trong việc tiếp tục bóp chết các DN nhựa xây dựng nội khác. Rõ ràng, nguy cơ này cần sự quan tâm của cơ quan quản lý bằng các hàng rào kỹ thuật trước khi quá muộn.
Ninh Toàn
