Thành phố Brasilia đã hình thành trên một mảnh đất tương đối cô lập vào năm 1956, trở thành thủ đô của Brazil trong năm 1960. Thành phố đã được quy hoạch hoạch bởi Lucio Costa, người chiến thắng trong một cuộc thi do Tổng thống Justino Kubitschek đề ra để hoàn thành một điều khoản trong hiến pháp năm 1891 yêu cầu di chuyển thủ đô từ Rio de Janeiro đến một vị trí ở trung tâm của đất nước. Oscar Niemeyer là kiến trúc sư trưởng, và Roberto Burle Marx là nhà thiết kế cảnh quan chính.  

Khu vực trung tâm thành phố do Oscar Nimeyer thiết kế – một hiện thân của chủ nghĩa Hiện đại trong kiến trúc và quy hoạch vốn không chú tâm đến tỷ lệ con người trong tổ chức không gian. 

Hình dạng giống chim hay máy bay của thủ đô Brazil


Bản quy hoạch gốc của Lucio Costa 

Brasilia được xây dựng theo quy hoạch, với vài thay đổi. Thành phố là một giấc mơ của chủ nghĩa hiện đại đã trở thành sự thật, một tác phẩm nghệ thuật thực địa (land art) khổng lồ. Giờ đây nó là một trong những di sản thế giới của UNESCO, và chính quyền thành phố cũng đầu tư đáng kể để giữ gìn di sản này trong tình trạng tốt. Thành phố được thiết kế cho việc di chuyển bằng xe hơi (thay vì đi bộ hay bằng phương tiện công cộng), không có đèn giao thông và chỉ một số vỉa hè ở trung tâm. Những đại lộ có bề rộng vô cùng lớn để ngăn chặn ùn tắc giao thông. 


Hành lang đô thị phía nam thành phố – Ảnh vệ tinh


Hành lang đô thị phía nam thành phố – Phối cảnh chim bay

Giống như với các thành phố được quy hoạch khác, Brasilia phình to hơn hơn so với dự kiến ban đầu. Giờ đây Brasillia được bao quanh bởi các thành phố và các khu đô thị nhỏ hơn cung cấp lao động giá rẻ cho thủ đô giàu có. Phát triển đô thị ở ngoại vi không theo một quy hoạch hiện đại nào. Hầu hết những khu dân cư này hình thành thông qua đầu cơ đất đai và xây dựng phi chính thức. 


Khu dân cư Lago Sul giàu có gần trung tâm thành phố


Khu Sol Nascente nghèo khó nằm ở ngoại vi thủ đô

Brasilia có thu nhập bình quân đầu người cao nhất trong các thành phố lớn của Brazil. Sự bất bình đẳng xã hội của nó được phân chia không gian đô thị, với một trung tâm giàu có và vùng ngoại ô nghèo khó. Trong Sol Nascente – một trong những khu định cư tự phát lớn nhất của đất nước theo số liệu điều tra dân số của Viện Địa lý và Thống kê Brazil – các dịch vụ công như thu gom rác thải, nước thải và chăm sóc sức khỏe bị hạn chế đến mức báo động. Và cũng như ở nhiều thành phố trên khắp thế giới, sự bỏ bê của chính phủ đưa đến thị trường đất đai bất hợp pháp và hoạt động xã hội đen liên quan. 

Vùng đô thị Brasilia của thể hiện có lẽ sự tương phản sắc nét nhất có thể giữa sự giàu liên quan đến hệ thống hành chính nhà nước ở trung tâm và sự nghèo đói ở vùng ven đô phát triển tự phát./. 

Jordi Sanchez-Cuenca (thepolisblog.org) 
Dũng Đô thị (dothivietnam.org /dịch)