Tuần trước, UBND thành phố Hội An đã chủ trì, phối hợp với Hiệp hội Du lịch Quảng Nam và Thời báo Kinh tế Sài Gòn tổ chức cuộc tọa đàm chủ đề “Làm thế nào để du lịch Hội An tốt hơn?”. Sự có mặt của ông Nguyễn Sự, người đã giữ chức Bí thư Thành ủy Hội An 5-6 năm về trước, khiến người viết bài này tò mò muốn biết ông sẽ nói gì về du lịch Hội An hôm nay. Bởi mỗi khi nhắc đến ông, nhiều người, nhất là những người hoạt động ở lĩnh vực văn hóa - du lịch, đều biết ông là một người hết lòng vì Hội An, từng có những quyết sách phát triển Hội An được cho là táo bạo và đưa Hội An trở thành một điểm đến du lịch - văn hóa nổi tiếng ở trong nước cũng như trên thế giới.

Văn hóa làng quê Hội An là một di sản. (Ảnh: Nhân Tâm)

Tại tọa đàm, ông Sự bộc bạch lâu lắm rồi ông mới lại trải lòng về mảnh đất Hội An. Nhưng trong số những ý kiến phát biểu của ông, người viết lượm lặt và ghi lại ở đây những điều ông nói về ba yếu tố di sản cần thiết cho ngành du lịch và cho môi trường xã hội ở Hội An.

Di sản phố cổ

Theo ông Sự, Hội An đã được công nhận là di sản văn hóa thế giới thì người Hội An phải giữ cho được điều này. “Biết cách gìn giữ di sản, nó sẽ trở thành nguồn lợi kinh tế vô cùng to lớn và đừng làm cho nó biến dạng”, ông nói.

Tuy nhiên, ông Sự cho rằng thực tế phố cổ Hội An đang bị biến dạng, từ trong nhà ra ngoài vườn và ở ngoài phố. Để ngăn chặn điều này, ông cho rằng thậm chí phải cần tới những giải pháp cực đoan, để giữ lại những giá trị sống cho chính người Hội An. Một trong những giải pháp là mạnh dạn dẹp bỏ các công trình bê tông kín cổng cao tường và thay bằng những công trình nương tựa vào thiên nhiên, mang bản sắc Hội An: có nhà, có vườn, có giếng trời...

Di sản văn hóa phố cổ

Theo ông Sự, nói đến văn hóa xung quanh phố cổ Hội An thì đó là văn hóa làng quê, cảnh quan, môi trường, biển, cù lao và các làng nghề. “Nhưng tôi nói thật, làng rau Trà Quế, làng gốm Thanh Hà hay làng mộc Kim Bồng gần như “tiêu” rồi. Các cơ quan hữu trách, người dân và các doanh nghiệp cần phải chung tay giữ lại”. Ông gợi ý một trong những cách gìn giữ đó là phát huy những nghệ nhân của xứ sở. “Họ là những người biết cách quảng bá những giá trị của Hội An đến bạn bè thế giới”, ông nói.

Ông Sự cho rằng Hội An đang bị quá tải không phải vì số lượng khách đến đã quá đông mà là do cách vận hành phát triển du lịch. Ông dẫn chứng những không gian trước kia từng mang hơi thở thiên nhiên thì nay đã bị các công trình du lịch xâm chiếm, bóp nghẹt, cá không còn bơi lội nữa, cò không còn bay về tìm kiếm thức ăn nữa. Do vậy, cần phải trả lại cho Hội An những không gian di sản đúng nghĩa.

Di sản con người

Di sản về con người cũng là yếu tố di sản cốt lõi nhất.

Theo ông Sự, con người Hội An vốn nhân từ, thuần hậu, biết lắng nghe để thay đổi. Nhưng hiện nay, vì nhiều nguyên nhân, “chất người Hội An” đang bị phai mờ. Phần lớn thế hệ con cháu người Hội An giờ đây không còn sống trong trung tâm phố cổ nữa. Họ nhường khu trung tâm cho khách thuê tổ chức các hoạt động mua bán hoặc để ở, còn họ dời ra vùng ven xây cho mình những ngôi nhà “bề thế” hơn. Bên cạnh đó, du lịch phát triển, du nhập những thứ văn hóa lai căng khiến cho ngay cả một bộ phận người Hội An cũng phải biến chuyển theo thời thế.

Thiết nghĩ tất cả đều từ con người mà ra. Để giữ gìn những giá trị của Hội An và để phát triển du lịch bền vững dựa vào di sản thì cần phải đi từ giữ gìn con người, làm sống lại văn hóa người Hội An đã từng.

Nhìn chung, ông Sự thừa nhận Hội An bây giờ đã khác với Hội An cách đây 20 năm. Với sự gia tăng liên tục các hoạt động phục vụ tăng trưởng du lịch, rõ ràng không thể áp đặt thứ “tư duy của ngày hôm qua” mà phải cởi mở tư duy để khoác cho Hội An chiếc áo mới, vừa vặn hơn. Dù vậy, những yếu tố di sản thì vẫn cần phải gìn giữ.

Cũng theo ông Sự, những vấn đề “nóng” gần đây trên mạng xã hội về Hội An như chuyện quán cà phê chỉ tiếp khách Tây, không tiếp khách Việt, hay nữ du khách quay clip “bán nude” trên sân thượng một tòa nhà trong phố cổ chỉ là những “tai nạn” mà trong quá trình phát triển du lịch, bất cứ nơi nào cũng có thể mắc phải. Nếu biết gìn giữ và đưa những giá trị di sản vào cuộc sống thì tin rằng Hội An vẫn là một điểm đến quyến rũ khách du lịch.

Nhân Tâm

(TBKTSG)