Bộ Xây dựng cho biết mỗi tháng tại Việt Nam có một khu đô thị mới mọc lên. Nhưng theo PGS.TS Nguyễn Minh Hoà, trưởng bộ môn đô thị học trường đại học KHXH&NV TP.HCM, thì luật về quản lý hành chính hiện nay không hề có cấp khu mà chỉ có tỉnh/thành, quận/huyện, phường/xã, thị trấn, thị xã hay thành phố.

Ông Hoà đặt vấn đề: đã không có khu thì cũng không có chức danh chủ tịch hay khu trưởng. Như vậy, những khu đô thị mới như Phú Mỹ Hưng, Thủ Thiêm, Tây Bắc, Hiệp Phước, khu đô thị đại học Quốc gia TP.HCM… thuộc cấp nào quản lý?

Khu đô thị mới Phú Mỹ Hưng, quận 7, TP.HCM - Ảnh: Lê Hồng Thái

Theo lẽ thường, khu đô thị mọc ở địa phương nào thì do địa phương đó quản lý, thưa ông?

Vì vậy mới có chuyện tréo ngoe là một khu đô thị được xây dựng hoành tráng, quy mô dân số lớn, trình độ dân trí cao lại thuộc sự quản lý của chính quyền xã. Ví dụ như khu dân cư Trung Sơn thuộc sự quản lý của xã Bình Hưng, huyện Bình Chánh, khu đô thị đại học Quốc gia TP.HCM thuộc phường Linh Trung, quận Thủ Đức.

Cách quan hệ chức năng này làm nảy sinh rất nhiều vấn đề khó xử, và mâu thuẫn. Chẳng hạn chủ tịch xã không thể quyết được những vấn đề liên quan đến đất đai, xây dựng, quản lý một khu dân cư hiện đại, bởi lẽ tiêu chí và quyền hạn của một xã nông thôn hoàn toàn khác với một phường, một khu dân cư đô thị. Chính vì thế mà hiện nay khi có sự cố xảy ra về an ninh trật tự, cháy nổ, cần chỉ đạo về quy hoạch, kiến trúc, tổ chức dân cư thì không biết tìm đến địa chỉ nào. Khi mà cư dân Phú Mỹ Hưng và ban quản lý khu mâu thuẫn gay gắt về việc truy thu tiền sử dụng đất dẫn đến bế tắc là một trong nhiều ví dụ về sự bất hợp lý trong việc quản lý nhà nước các khu dân cư mới này.

Vậy theo ông làm sao để thay đổi được điều này?

Phải thay đổi mau chóng trong tư duy, quan niệm và luật để tiến tới thay đổi trạng thái này, vì quá trình đô thị hoá theo chiều rộng vẫn tiếp tục với tốc độ nhanh. Nhưng để làm điều này thì Hà Nội, TP.HCM phải được gọi là vùng đô thị hay đại đô thị. Với cách tổ chức này thì các khu đô thị mới như Hiệp Phước, Phú Mỹ Hưng, Thủ Thiêm sẽ được gọi là thành phố hay thị trấn. Tuy nhiên chúng ta phải chấp nhận một bước quá độ là có ban quản lý khu đô thị mới đến khi mà cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội và dân cư ổn định thì phải chuyển giao cho cấp quản lý hành chính là uỷ ban nhân dân thị trấn, ban quản lý khu cũng như ban tự quản không có chức năng quản lý nhà nước. Cần nói thêm là mô hình này rất phổ biến ở các nước trên thế giới và các nước trong khu vực, tôi thấy họ gọi là thành phố hay thị trấn. Ví dụ như thủ đô của Philippines bao gồm 16 thành phố và hàng chục thị trấn.

Nếu cứ để những tồn tại này diễn ra, hậu quả sẽ là gì thưa ông?

Hãy hình dung khi có chuyện mất an ninh trật tự tại khu đô thị đại học, đáng lẽ bản thân lực lượng an ninh ở đây có thể xử lý nhưng vì không có thẩm quyền nên lại phải viện đến công an phường, trong khi ông phường này nói đây là chuyện nội bộ của đại học, vậy là không hay rồi.

Mà như chúng ta biết một khu dân cư có biết bao nhiêu chuyện liên quan đến hành chính, an ninh, môi trường hàng ngày, do vậy nên xây dựng quy chế mới để chuyển các khu dân cư này thành các đơn vị hành chính độc lập có thực quyền trong quản lý hành chính nhà nước. Như thế cả người dân và cơ quan công quyền cùng có lợi.

Tùng Quang (thực hiện)