Lượng mưa sụt giảm, trữ lượng nước trong biển hồ Tonle Sap (Campuchia) – nơi cung cấp nguồn nước quan trọng bổ sung cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) trong mùa khô – cũng đang ở mức thấp. Chính phủ kêu gọi các địa phương vùng ĐBSCL chủ động ứng phó với hạn, mặn ngay trong mùa mưa lũ ở khu vực này.
Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc vừa có chỉ thị về việc chủ động triển khai các biện pháp ứng phó nguy cơ hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn trong mùa khô 2020-2021 ở ĐBSCL.
Một cống bơm nước phục vụ sản xuất nông nghiệp ở tỉnh Tiền Giang cạn khô trong mùa khô 2019-2020. (Ảnh: Trung Chánh)
Theo đó, chỉ thị của Chính phủ cho biết, từ đầu mùa lũ năm 2020, lượng mưa trên lưu vực sông Mêkông thiếu hụt 30-40% so với trung bình nhiều năm, dòng chảy sông này ở mức rất thấp. Trong khi đó, biển hồ Tonle Sap (Campuchia)- nơi cung cấp nguồn nước quan trọng bổ sung cho ĐBSCL trong các tháng mùa khô – hiện chỉ trữ được gần 9 tỉ m3, thấp hơn trung bình nhiều năm cùng thời kỳ khoảng 23 tỉ m3, thấp hơn năm 2015 – năm xảy ra mùa khô hạn lịch sử 2016- khoảng 8 tỉ m3 và thấp hơn năm 2019 – năm xảy ra mùa khô 2020 vừa qua – khoảng 2 tỉ m3 nước.
Chỉ thị của Thủ tướng dẫn nhận định của các cơ quan nghiên cứu khoa học, cơ quan khí tượng thủy văn trong nước và thế giới dự báo, lượng mưa trên lưu vực sông Mêkông ở các tháng cuối năm 2020 có khả năng cao hơn trung bình nhiều năm.
Tuy nhiên, lượng nước trữ trong các hồ chứa thủy điện ở thượng nguồn hiện đang ở mức thấp, tức các hồ chứa sẽ tăng cường tích nước trong thời gian tới. Mặt khác, do việc gia tăng nhu cầu sử dụng nước của các quốc gia thượng nguồn sông Mêkông nên tổng lượng dòng chảy về ĐBSCL trong các tháng mùa khô 2020-2021 có khả năng thiếu hụt từ 20 đến 35% so với trung bình nhiều năm.
Chính vì vậy, khả năng xảy ra khô hạn, xâm nhập mặn ở ĐBSCL trong mùa khô 2020-2021 là rất cao.
Để chủ động phòng chống hạn và xâm nhập mặn, đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất và dân sinh, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu chủ tịch UBND các địa phương theo dõi sát diễn biến dự báo khí tượng thủy văn, xâm nhập mặn để chủ động triển khai kế hoạch phòng, chống hạn, mặn trong mùa khô 2020-2021, bao gồm các kịch bản xâm nhập mặn cực đoan như đã xảy ra trong mùa khô 2015-2016 và 2019-2020.
Thủ tướng yêu cầu tập trung thông tin, vận động và hướng dẫn các hộ gia đình, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất trên địa bàn hiểu và chủ động triển khai các biện pháp phòng, chống hạn mặn, trong đó, mỗi hộ gia đình, cơ sở sản xuất…, cần chủ động giải pháp phù hợp dự trữ nước ngọt ngay từ cuối mùa mưa nhằm đảm bảo nước sinh hoạt và sản xuất trong các tháng mùa khô.
Chính phủ cũng chỉ đạo sớm nạo vét kênh, rạch, đào ao, giếng, đắp đập tạm ngăn mặn trữ ngọt…; tập trung đẩy nhanh tiến độ thi công xây dựng các công trình thủy lợi cấp nước sinh hoạt, nhất là các công trình giữ ngọt, kiểm soát mặn….
Rà soát, khoanh vùng các vùng cây ăn trái có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn; tính toán cân đối nguồn nước tưới cần thiết trong toàn bộ thời gian ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn để chủ động tích nước trữ ngọt.
Ngoài ra, Thủ tướng cũng chỉ đạo bố trí cơ cấu mùa vụ phù hợp, đảm bảo xuống giống sớm vụ đông xuân 2020-2021 ở các vùng ven biển nhằm hạn chế ảnh hưởng của xâm nhập măn; ưu tiên các giống ngắn ngày, chịu được phèn mặn.
Mở rộng mạng lưới cấp nước đô thị sang khu vực nông thôn để đảm bảo cấp nước sinh hoạt tới từng hộ ở các vùng ven biển, thường xuyên thiếu nước sinh hoạt; tập trung nguồn vốn để đầu tư xây dựng, sửa chữa, nâng cấp các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tập trung; chủ động bố trí ngân sách địa phương, vốn xã hội hóa để triển khai thực hiện các giải pháp cấp bách phòng chống hạn, mặn.
Đối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chính phủ chỉ đạo bên cạnh theo dõi và dự báo về nguồn nước, chất lượng nước và xâm nhập mặn, thì cần rà soát, đánh giá thực trạng các công trình thủy lợi, công trình cấp nước sinh hoạt để xây dựng các giải pháp và bản đồ trực tuyến cảnh báo hạn mặn, thiếu nước…
Bộ Tài nguyên và Môi trường cần tổ chức thu thập thông tin về nguồn nước và tình hình điều tiết các hồ chứa thủy điện bên ngoài lãnh thổ Việt Nam để phục vụ dự báo nguồn nước xâm nhập mặn ở ĐBSCL.
Trung Chánh
(TBKTSG)
