Để tiếp tục chủ đề “Phát triển đô thị, bài học từ những sai lầm”, vào ngày 4 tháng 5 tới đây, CLB Điện ảnh Kiến trúc sẽ giới thiệu tới các bạn một nhân vật đã đi vào huyền thoại của lịch sử quy hoạch nửa sau thế kỷ 20, đặc biệt liên quan đến vấn đề định hướng và tái thiết đô thị: Jane Jacobs (1916-2006).
 
Điều bất ngờ ở đây là Jane Jacobs không hề qua bất kỳ trường học nào về kiến trúc và quy hoạch. Hơn nữa bà chỉ là một người phụ nữ bình thường, một người vợ, người mẹ, nhân viên công ty kẹo, và viết báo nghiệp dư. Khi đến New York năm 18 tuổi, bà chỉ có bằng trung học và chứng chỉ hành nghề tốc ký. Nhưng Jane Jacobs có tình yêu rất lớn với thành phố, nói đúng hơn là với cuộc sống đô thị, nơi mà những hoạt động đa dạng của con người diễn ra hàng ngày. Với óc quan sát thiên bẩm rất tinh tế, bà đã đưa ra những quan điểm sắc bén về cuộc sống đó trong công việc viết báo của mình. Khi nói đến bà, người ta thường nhắc tới phạm trù “đô thị vị nhân sinh”, đô thị nơi con người là tâm điểm chủ đạo, mà tư tưởng của bà luôn hướng tới. Điều đó không có gì là khó hiểu, bà sinh ra và sống trong hơi thở đó với tất cả tình cảm của mình.
 
Jane Jacobs trở nên nổi tiếng khi bà lên tiếng phản đối các nhà quy hoạch với các học thuyết duy lý của họ, đặc biệt với cuộc đối đầu lịch sử giữa bà và “ông trùm” xây dựng Robert Moses (1888-1981), người được coi như kiến trúc sư trưởng của thành phố New York. Tốt nghiệp đại học Yale và có bằng tiến sĩ tại đại học Columbia, Robert Moses là một người lý tưởng hóa và rất say mê các chính sách cải cách thành phố New York thông qua những công cuộc tái thiết đô thị. Ông không có duyên với chính trị nhưng lại có một quyền lực “ngầm” rất lớn trong thành phố. Sau khi làm phụ tá cho bảy đời thống đốc bang, ông đã cho xây dựng rất nhiều các công trình lớn tại New York. Ông muốn New York trở thành một thành phố hiện đại và lý tưởng, nhưng không quan tâm đến những cộng đồng nhỏ bé có tính văn hóa khu vực. Người ta thường nói, ông không phải một nhà chính trị, nhưng các chính trị gia làm việc cho ông.

 
Cuốn phim “Công dân Jane - Cuộc chiến vì thành phố” (Citizen Jane - Battle for the city) của đạo diễn Matt Tyrnauer nói tới cuộc đối đầu giữa hai con người hoàn toàn đối lập. Một mặt là việc Jane Jacobs kịch liệt phản đối tham vọng của Robert Moses định xây dựng nhiều tuyến đường cao tốc dành cho ô tô, phá hủy đi nhiều khu vực lịch sử đầy bản sắc của New York. Mặt kia, thông qua đó, chúng ta thấy được những quan điểm và triết lý của từng người. Trong khi Jane Jacobs hướng tới sự đa dạng về con người, về tính pha trộn đa chức năng của đô thị, cái mà bà gọi là “trật tự hỗn mang”, thì Robert Moses lại đi tìm sự trật tự bằng cách mạnh tay san bằng và kẻ những đường thẳng đồng nhất, điều mà bà chỉ trích là thiếu tính thân thiện trong quy hoạch hiện đại.
 
Cuốn phim còn mang nhiều tư liệu lịch sử quý giá khác, những cuộc phỏng vấn của Jane Jacobs khi bà còn sống, việc bà phản đối các mô hình quy hoạch của Le Corbusier, cũng như việc bà không đồng tình với chính phủ Mỹ về cuộc chiến tại Việt Nam. Năm 1968, bà rời Mỹ sang Canada sinh sống cho đến cuối đời. Ngoài ra, cuốn phim không chỉ nói tới việc quy hoạch đô thị của Mỹ mà còn liên hệ với nhiều vấn đề của đô thị toàn cầu. Nhiều tư tưởng của Jane Jacobs luôn có giá trị cho tới ngày nay.
 
Nước Mỹ là đất nước sản sinh ra những “ông trùm”, nhưng trong một nền dân chủ thì những người mẹ bình thường cũng có những tiếng nói của mình. Điều quan trọng là họ dám lên tiếng. “Công dân Jane - Cuộc chiến vì thành phố” không chỉ là bộ phim về quy hoạch, nó đáng xem vì quyền được sống!

# Vào cửa tự do.

# Thực hiện: Xưởng VUUV
# Truyền thông: Ashui.com
# Tài trợ: INAX - Lixil Việt Nam
# Phối hợp tổ chức: AGOhub, Salon Văn hóa Cà phê thứ Bảy, Viện Nghiên cứu Phát triển Thừa Thiên Huế, Không gian Văn hoá Kiến trúc Thái Nguyên, Lightup Design Company, MAY Cafe, K'Store Anh Khoa, The Married Beans Workspace

# Link sự kiện trên Facebook: https://www.facebook.com/events/2445835162369330/