Ngày 19/12/2010, các tác giả KTS Hoàng Thúc Hào và KTS Nguyễn Duy Thanh (Văn phòng Kiến trúc 1+1>2) đã tổ chức khánh thành công trình Nhà cộng đồng đa năng thôn Suối Rè, xã Cư Yên, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình - một kiến trúc sinh thái độc đáo, đậm đà bản sắc Việt - Mường. Nhân dịp này, Công ty CP Kiến trúc Quốc tế cũng đã chính thức công bố thành lập Quỹ Kiến trúc xã hội 1+1>2 theo các tiêu chí "xanh": "xanh" về Môi trường - "xanh" về Văn hóa - "xanh" về Kinh tế kỹ thuật. 

Người dân thôn Suối Rè quanh năm bán sức lao động ra thị trấn, ra Hà Nội. Bộ phận ở lại thì " bán mặt cho đất, bán lưng cho trời". Cuộc mưu sinh làm họ không còn sức lực, thời gian quan tâm tới học hành, tới sự phát triển văn hóa tinh thần của con cái cũng như chính họ.

Bên cạnh đó, sự gia tăng cách biệt giữa thành thị với nông thôn do quá trình bùng nổ đô thị và phát triển kinh tế đã khiến mối liên hệ cộng đồng ngày càng lỏng lẻo và có nguy cơ tan rã. Tại các thôn bản vùng núi, trung du những không gian sinh hoạt cộng đồng, những trường lớp mẫu giáo, trạm thông tin, thư viện vẫn là thứ xa xỉ, nếu có thì hết sức tạm bợ, rơi vào hình thức, không bản sắc.

Mô hình Nhà cộng đồng đa năng thôn Suối Rè, xã Cư Yên, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình ra đời trong bối cảnh như vậy.

Công trình có phong thủy đắc địa, thế tựa sơn, tránh gió bão, lũ quét, mặt hướng thẳng ra thung lũng.

Cấu trúc không gian tổng thể theo lớp. Lớp trước là khoảng sân thoáng, nơi diễn ra các hoạt động ngoài trời. Không gian sinh hoạt chính ở lớp giữa, gồm hai tầng. Tầng trên là nhà trẻ, lớp mẫu giáo kết hợp thư viện, hội họp thôn..., các chức năng đan xen linh hoạt. Hàng hiên rộng gắn liền vạt cỏ xanh, tầm nhìn tít tắp. Tầng trệt ăn vào khoảng lõm triền dốc, tránh gió đông bắc, hút gió địa hình đông nam nên nhà ấm về đông, mát về hè. Không gian mở ra lớp sau, hướng lên núi và rừng tre. Dân làng tụ họp, tổ chức làm nghề phụ, nhất là trẻ con, người già có thể sinh hoạt ở tầng trệt trong những ngày giá rét hay nắng gắt…

Ý tưởng tạo đường hầm đối lưu gió, khoảng elip thông tầng, những bậc cỏ, triền vát, mái lấy sáng – tất cả cùng kết nối không gian trước - sau, trong - ngoài, trên -  dưới thành chuỗi không gian mở liên hoàn.

Từ bao đời, người Kinh và người Mường chung sống hòa thuận trên mảnh đất giao thoa văn hóa. Do vậy, hình thái công trình vừa kế thừa cấu trúc nhà năm gian Bắc bộ, vừa thấp thoáng nếp nhà sàn Mường.

Giải pháp kết cấu đơn giản, tiết kiệm, vật liệu địa phương sẵn có, theo nguyên tắc: Thống nhất trong tương phản đa dạng. Tầng trệt xây đá gồ ghề, thô, kết hợp cửa tre, trần trúc tinh, mảnh tạo ấm cúng, cân bằng. Tầng trên trình đất nâu mịn. Đá đất nặng ở dưới, vì kèo tre, lợp lá nhẹ phía trên.

Hệ thống pin mặt trời, bể thu lọc nước mưa, gió địa hình, đèn LED tiết kiệm điện, bể phốt 5 khoang không ô nhiễm môi trường. Một chuỗi thử nghiệm những giải pháp kiến trúc xanh, tiết kiệm năng lượng, thân thiện.

Dân làng Suối Rè trực tiếp dựng ngôi nhà và chính họ sẽ thụ hưởng hiệu quả không gian và tiện ích của từng yếu tố: Đá, đất, tre, lá, không khí, gió, nắng, âm thanh núi rừng. Hy vọng công trình đi vào hoạt động sẽ tăng cường sợi dây liên hệ cộng đồng, góp phần củng cố, duy trì, phát triển bản sắc khu vực. Đây là một hướng đi, có thể rút kinh nghiệm và nhân rộng mô hình cho các vùng nông thôn đồi núi phía Bắc. 

KTS Hoàng Thúc Hào