Trong kiến trúc hiện đại, cầu thang là một bộ phận quan trọng cấu thành nên ngôi nhà. Không đơn thuần là lối dẫn lên các tầng trong nhà, cầu thang còn quyết định đến nét thẩm mỹ nội thất. Một chiếc cầu thang đẹp sẽ làm cho không gian sống của chúng ta trở nên lộng lẫy, sang trọng hơn. Dưới góc nhìn Phong thủy, cầu thang còn có một vai trò khác, đó là việc phân bố các nguồn năng lượng lên các không gian không cùng cao độ, mang đến sức sống cho toàn bộ căn nhà, tạo sự hài hòa về Phong thủy, tăng cường sức khỏe cũng như nguồn tài lộc cho gia chủ.
Những yêu cầu về hướng và vị trí
Cầu thang là mạch dẫn khí lên các không gian phía trên. Nó có vai trò như một cái cửa đón và phân bổ các dòng năng lượng theo chiều thẳng đứng. Cửa này nếu đặt ở vị trí tốt, đón được nhiều dòng sinh khí cát lành thì những phần không gian phía trên cũng sẽ có được nguồn năng lượng dồi dào. Vì thế, vị trí cầu thang nên nằm ở những cung tốt so với bản mệnh của gia chủ. Những bậc đầu tiên của cầu thang cũng phải bố trí quay vào hướng tốt của gia chủ để đảm bảo các tầng trên thu được khí tốt của căn nhà.
Nhiều người quan niệm nếu hướng cầu thang đối diện cửa chính thì gia chủ sẽ bị hao tán tiền của, tài lộc sẽ bị tuôn chảy hết. Điều này đúng nhưng chưa đầy đủ. Sự vận hành của cầu thang luôn có hai chiều lên và xuống. Những ngôi nhà có cầu thang đối diện cửa chính thì sẽ nhận được nhiều năng lượng nhưng sự suy thoái cũng rất lớn. Dưới góc nhìn Phong thủy, những ngôi nhà có kiểu cầu thang này thì có thể làm ăn tốt nhưng sẽ không giữ lại được nguồn tài lộc. Vì vậy, không nên bố trí cầu thang đối diện cửa để tránh hiện tượng tiền vào cửa trước rồi lại ra cửa sau. Trong trường hợp bất khả kháng thì có thể đánh lệch hướng cầu thang hoặc đặt dưới chân cầu thang một chậu cây để ngăn cản dòng năng lượng thoát ra ngoài.
Do tính chất hoạt động của cầu thang, bộ phận này luôn có tính vươn cao lên phía trên nên cầu thang mang tính Mộc. Cầu thang nên tránh đặt giữa nhà bởi vì khu vực giữa nhà (trung cung) thuộc Thổ sẽ bị cầu thang thuộc Mộc khắc.. Nếu lỡ phạm phải thì tốt nhất nên di chuyển cầu thang hoặc thay đổi tâm nhà bằng cách nối dài không gian sử dụng. Các trường hợp bất khả kháng thì cũng cố tránh đặt bậc cầu thang đầu tiên vào giữa nhà.
Cầu thang kỵ đặt từ phía sau nhà đi lên sẽ không thuận chiều đón năng lượng từ cửa ra vào dẫn đến các tầng trên sẽ không có được sinh khí dồi dào. Cầu thang cũng không được đâm thẳng vào bếp hoặc nhà vệ sinh ở bất cứ tầng nào vì sẽ làm cho các nguồn năng lượng hao tán hết. Đồng thời cần lưu ý không để dầm (xà nhà) đè lên cầu thang. Ngoài ra, không gian dưới gầm cầu thang vốn là nơi tối tăm, không khí tù đọng nên tránh đặt bếp ở khu vực này sẽ làm cho căn bếp không được sự thoáng đãng, sạch sẽ. Tuy nhiên, việc bố trí một bể cá hay vườn tiểu cảnh ở dưới gầm cầu thang lại là một cách làm thông minh vừa giúp hóa giải những năng lượng xấu vừa tạo được điểm nhấn sinh động cho ngôi nhà.
Cầu thang nên thiết kế vận hành đi lên theo ngược chiều kim đồng hồ vừa thuận theo nguyên lý hoạt động, sinh hoạt của con người vừa phù hợp với nguyên tắc Phong thủy, đặc biệt là khi đi lên, tim chúng ta luôn gần với tâm của trục thang đứng sẽ giảm bớt sự mệt nhọc trong quá trình leo cầu thang.
Những yêu cầu về kiểu dáng, chất liệu, số lượng, kích thước bậc
Cầu thang trong một ngôi nhà phải đảm bảo được hai yêu cầu quan trọng nhất là chứa và dẫn khí. Chính vì vậy mà những loại cầu thanh để hở cổ bậc hay những loại không có thành chắn đều không tốt theo quan niệm Phong thủy. Loại cầu thang này sẽ làm thất thoát các dòng năng lượng trước khi đưa lên các không gian phía trên. Những lỗ hổng này cần phải được lấp kín, có thể bằng cách trải thảm cầu thang để đảm bảo tính thẩm mỹ. Ngoài ra, cầu thang yêu cầu luôn phải chắc chắn và liền mạch. Tuy vậy, tránh làm cầu thang quá dài từ tầng này lên tầng khác mà không có chiếu nghỉ. Dạng cầu thanh xoắn quanh cột cũng không tốt vì dễ tạo sự mệt mỏi cho người sử dụng.
Việc xác định số bậc của một cầu thang cũng khá quan trọng. Người ta thường lấy số bậc lẻ thay vì chọn số bậc chẵn. Xét dưới quan điểm Phong thủy, số bậc cầu thang thường được dựa trên quan điểm về 4 chữ: Sinh, bệnh, lão, tử hoặc sinh, lão, bệnh, tử. Chu kỳ 4n+1 này cũng ứng với chu kỳ nhịp tim của con người. Có thể hiều đơn giản là nhịp tim của con người có 4 ngăn mà sau khi đi hết 4 ngăn sẽ chuyển sang chu kỳ tiếp theo. Khi đặt chân nên một không gian mới vào đúng nhịp khởi đầu này thì xét về tâm sinh lý cũng như sức khỏe cũng rất hợp lý.
Về chất liệu, nên sử dụng những vật liệu tạo sự ấm áp cho cầu thang. Tốt nhất là nên chọn vật liệu gỗ hoặc đá cho cầu thang trong nhà vì nó mang tính Mộc và Thổ. Hai hành này rất gần gũi với con người, nhất là không gian nhà ở. Còn những chất liệu kim loại như inox tạo cảm giác lạnh lẽo nên sử dụng ở những không gian công cộng, văn phòng công sở…
Độ cao và độ rộng của bậc cầu thang nên thiết kế phù hợp với nhân trắc học của con người tức là phù hợp với bàn chân và sải chân của người Việt Nam. Kích thước thang hợp lý trong kiến trúc dân dụng: chiều cao bậc từ 150 mm, độ rộng bậc 300 mm. Thông thường kích thước này khó lòng đạt được. Chiều cao từ 160-185 mm, độ rộng tối thiểu phải đạt được là 270 mm là hợp lý. Đối với nhà phân lô hoặc biệt thự nên làm số lượng bậc từ tầng này lên tầng kia khoảng 21 bậc, ít nhất phải được 17 bậc. Đó là những con số đẹp theo Phong thủy.
Khoa học hiện đại ngày nay đưa lại cho chúng ta nhiều sự lựa chọn mới lạ cho không gian sống của mình. Các kiểu cách cầu thang ngày càng được thiết kế muôn hình vạn trạng tùy theo gu thẩm mỹ của mỗi người và khả năng sáng tạo của kiến trúc sư. Tuy nhiên, gia chủ cũng không nên vì sở thích mà xem nhẹ những yêu cầu về Phong thủy cho cầu thang trong nhà. Cầu thang được ví như là “xương sống” hay “trái tim” của ngôi nhà vì vậy mà nó không chỉ đẹp mà phải luôn có môt tư thế khỏe mạnh, vững chắc.
KTS Phạm Cương
